Op deze pagina staat achtergrondinformatie over gegevensverwerking die voor jou als verloskundig zorgverlener relevant kan zijn. 

Achtergrondinformatie voor verloskundig zorgverleners

Zo geven we een toelichting op de belangrijkste begrippen en op gegevensverwerking binnen de prenatale screening. Ook lees je hoe het precies zit met toestemming vragen aan de zwangere voor het gebruik van haar gegevens.

De informatie voor zwangeren is te vinden onder de kop Gegevens en privacy op:
https://www.pns.nl/nipt/gegevens-en-privacy
https://www.pns.nl/13-wekenecho/gegevens-en-privacy
https://www.pns.nl/20-wekenecho/gegevens-en-privacy 

Belangrijke begrippen

Wat is de AVG Algemene Verordening Gegevensbescherming (Algemene Verordening Gegevensbescherming )?
De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) geeft regels om de privacy van burgers te beschermen. 

Wat zijn persoonsgegevens? 
Persoonsgegevens zijn: naam- en adresgegevens, e-mailadressen, pasfoto's, maar ook bijvoorbeeld IP-adressen, dat zijn de unieke adressen van een apparaat op internet of in een lokaal netwerk.

Naast gewone persoonsgegevens kent de wet bijzondere persoonsgegevens: dit zijn gegevens die zo gevoelig zijn dat een verkeerde verwerking ervan iemands privacy ernstig kan aantasten. Zulke gegevens mogen dan ook alleen onder zeer strenge voorwaarden worden verwerkt. Onder bijzondere of gevoelige persoonsgegevens vallen: gegevens over iemands etnische afkomst, godsdienst, gezondheid, strafrechtelijk verleden of seksuele leven. Ook een lidmaatschap van een vakvereniging en het Burgerservicenummer (BSN Burgerservicenummer (Burgerservicenummer )) zijn bijzondere persoonsgegevens. 

Wat betekent de verwerking van persoonsgegevens? 
Je zou kunnen stellen dat alles wat iemand met een persoonsgegeven doet onder verwerken valt. De wet noemt als voorbeelden het verzamelen, vastleggen, ordenen, bewaren, bijwerken, wijzigen, opvragen, raadplegen, gebruiken, verstrekking door middel van doorzending, verspreiding of enige andere vorm van terbeschikkingstelling, samenbrengen, met elkaar in verband brengen, afschermen, uitwissen en vernietigen van gegevens. 

Wat moet je als professional doen om persoonsgegevens te beveiligen?
In de AVG staat dat je met technische en organisatorische maatregelen de persoonsgegevens moet beveiligen: dus technisch de gegevens beschermen tegen toegang door derden. En intern zorgen dat de gegevens alleen toegankelijk zijn voor die personen die de gegevens nodig hebben voor de uitvoering van hun taken. 

Is er sprake van een datalek? Dan is er de Meldplicht Datalek: meld elke inbreuk op de (technische of organisatorische) maatregelen die zijn genomen om de persoonsgegevens beveiligen. Denk hierbij aan een hack of een technisch falen, maar ook aan verlies of diefstal van een laptop waarop persoonsgegevens staan. Let op: dit geldt alleen als de inbreuk leidt tot ernstige nadelige gevolgen voor de bescherming van persoonsgegevens (of een aanzienlijke kans daarop). Je moet de melding doen aan de Autoriteit Persoonsgegevens.
 
Heb je de gegevensverwerking uitbesteed aan een ander?
Dan blijf je als opdrachtgever wel verwerkingsverantwoordelijke. Maak in de verwerkersovereenkomst goede afspraken over de beveiliging! Je blijft zelf verantwoordelijk voor het melden van een datalek, dus de verwerker heeft de plicht dit aan jou te melden. 

Checklist: heb je alles goed geregeld?

  • Controleer hoe op dit moment gegevens worden verwerkt binnen je organisatie. Wordt er rekening gehouden met de regelgeving, of zijn maatregelen nodig om aan de regels te kunnen voldoen?
  • Zorg voor een juiste wijze van documenteren van gegevensverwerking en pas eventueel algemene voorwaarden en privacyverklaringen aan.
  • Controleer of partijen waar je organisatie gegevens mee deelt, ook voldoen aan de regels. Sluit zo nodig verwerkersovereenkomsten of pas bestaande overeenkomsten aan.

Hoe is dit geregeld binnen de prenatale tijdens de zwangerschap (tijdens de zwangerschap ) screening onderzoek (onderzoek )? 

De gegevens over prenatale screening worden vastgelegd in het landelijk informatiesysteem Peridos (Perinataal Dossier voor de Screening). Dat gebeurt met name door gegevens vanuit je brondossier aan te leveren. Meer hierover lees je op clbps.nl.

Welke persoonsgegevens van zwangeren komen in Peridos te staan? 
Alleen (persoons)gegevens over de onderdelen van de screening (counseling, de NIPT niet-invasieve prenatale test (niet-invasieve prenatale test ) en/of structureel echoscopisch onderzoek) waaraan de zwangere besluit deel te nemen.

Waarom is het nodig gegevens te verwerken binnen de prenatale screening? 

  • Om het primaire proces uit te voeren van de prenatale screening. In de keten van zorgverleners is het - voor het geven van goede zorg - noodzakelijk dat je onderling gegevens van de zwangere uitwisselt. Als een zwangere bijvoorbeeld kiest voor de NIPT, is het belangrijk dat ook het laboratorium waar de bloedanalyse plaatsvindt de gegevens van de counseling heeft.
  • Voor kwaliteitsborging en evaluatie van de uitvoering van de prenatale screening op regionaal niveau: door de Regionale Centra.
  • Voor de uitbetaling van de counseling, de NIPT en het structureel echoscopisch onderzoek.
  • Voor kwaliteitsborging, landelijke monitoring en (effect)evaluatie van de prenatale screening.
  • Voor wetenschappelijk onderzoek naar bijvoorbeeld innovaties binnen de screening. Daarvoor kunnen ook gegevens worden gebruikt over eventuele vervolgonderzoeken en de gezondheid van het kind na de geboorte.

Wie kan de gegevens inzien?
Via Peridos is geregeld dat je als uitvoerende alleen bij gegevens kunt die je echt nodig hebt voor de prenatale screening. Met logging is dit te controleren.

Wat is belangrijk voor de zwangere?

  • De zwangere moet weten dat de uitvoerders van de prenatale screening gegevens uitwisselen met elkaar.  
  • Als de zwangere kiest voor prenatale screening gaan we ervan uit dat de zwangere ook toestemming geeft voor deze gegevensuitwisseling. Meedoen is een ‘totaalpakket’, er gelden geen aparte regels.
  • Er is wel één uitzondering: om mee te doen aan de IMITAS studie (ETSEO) moet de zwangere een toestemmingsformulier ondertekenen, omdat het gaat om deelname aan een wetenschappelijk onderzoek. Zie www.13wekenecho.org.
  • Daarnaast moet je de zwangere vragen of ze toestemming geeft voor het gebruik van haar gegevens voor toekomstig wetenschappelijk onderzoek. Je vraagt expliciet toestemming aan de zwangere:
    • Aan alle zwangeren: voor gebruik van gegevens voor toekomstig wetenschappelijk onderzoek in het kader van prenatale screening.
    • Aan zwangeren die kiezen voor de NIPT: voor het gebruik van lichaamsmateriaal (bloedplasma) en bijbehorende gegevens voor toekomstig wetenschappelijk onderzoek in het kader van prenatale screening.
  • Je registreert in het bronsysteem of de zwangere toestemming geeft. Geeft een zwangere geen toestemming? Dan kunnen alleen gegevens worden vastgelegd die niet naar de zwangere te herleiden zijn. 

Als de zwangere 15 jaar of jonger is: toestemming nodig

Zwangeren van 15 jaar en jonger kunnen ook meedoen aan prenatale screening. Daarbij is het wel nodig om toestemming te vragen aan de ouder(s)/voogd(en). Er gelden verschillende regels voor zwangeren van 12 t/m 15 jaar en voor zwangeren jonger dan 12 jaar.  

Zwangeren van 12 t/m 15 jaar

  • Voor de NIPT en het tweede trimester SEO structureel echoscopisch onderzoek (structureel echoscopisch onderzoek ) geldt: als de ouder(s)/voogd(en) geen toestemming geven voor deelname, maar de zwangere kiest weloverwogen voor de NIPT en/of het tweede trimester SEO, mag zij toch meedoen.
  • Voor het eerste trimester SEO geldt: de ouder(s)/voogd(en) moeten altijd schriftelijke toestemming geven. Geen schriftelijke toestemming betekent: geen deelname aan het eerste trimester SEO, omdat het hier gaat om een wetenschappelijke studie. Voor deelname van zwangeren van 15 jaar en jonger aan het eerste trimester SEO is een extra toestemmingsformulier(PDF)(PDF) en machtigingsformulier beschikbaar.

Zwangeren jonger dan 12 jaar

  • Bij zwangeren jonger dan 12 jaar is altijd toestemming nodig van ouder(s) of voogd(en), ook voor de NIPT en tweede trimester SEO. Dit registreer je in je brondossier.

Wil een zwangere gegevens over de prenatale screening laten verwijderen? 

Vrouwen die niet willen dat hun persoonsgegevens in het informatiesysteem blijven staan, of die hun toestemming voor het gebruik van haar gegevens voor toekomstig wetenschappelijk onderzoek willen intrekken, kunnen dat melden aan hun verloskundige of gynaecoloog:

  • Hun persoonsgegevens worden dan na afloop van de prenatale screening verwijderd uit Peridos. 
  • Er blijft alleen een vermelding staan die niet aan de zwangere te koppelen is. Daardoor blijft ze meetellen in de statistieken. 
  • Hun gegevens worden dan niet gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.
  • Je leest op clbps.nl(PDF) hoe je gegevens kunt laten verwijderen.

Meer lezen: